**English version see below**
Woensdag 1 februari 2023
Tourguide Xolani haalt ons s ochtends vroeg op. Hij doet ‘township-trips’ voor toeristen en andere geïnteresseerden. Een bijzondere gids. Wat hij verdient, investeert hij namelijk in initiatieven in de townships. Vandaag bezoeken we er een aantal.
We rijden naar Khayelitsha, misschien wel de grootste township van Zuid Afrika, de schattingen lopen uiteen van 2 tot 4 miljoen bewoners. Als we erlangs rijden, zie ik een oneindige zee aan golfplaten dakjes, opgelicht door de zon. Eenmaal in de wijk (nou ja ‘wijk’, heel Amsterdam past er een paar keer in) bestaat een grote verscheidenheid aan huisjes, krotten en wat al niet. Het straatvuil is overal. Anders dan in Langa zijn er veel mensen op straat en onderweg. Er zijn kleine winkeltjes, stuk voor stuk betralied, met een klein afgifteloket in het midden.
Xolani vertelt dat hij er zeven jaar over gedaan heeft om de plek te realiseren waar we als eerste stoppen. Ulwazi Educare, een crèche, een school voor kinderen van 2 tot 6 jaar. Een kleine oase blijkt het, als we binnen zijn achter een hoog hek. Gebouwd met oude autobanden, een aantal klasjes rondom een veldje met kunstgras. De kinderen worden van heinde en ver uit de township opgehaald. Ouders betalen een kleine bijdrage. Xolani vertelt trots dat binnenkort een tweede school opent, groter dan deze. Veel kinderen gaan pas vanaf hun zesde naar school en dan is de achterstand onmogelijk nog in te halen, zo verklaart hij zijn investeringskeuze. ‘Hier leggen we de basis.’ Onderkoeld vertelt hij dat veel gezagsdragers zijn langs geweest rond de verkiezingen om het initiatief te prijzen. Stuk voor stuk beloofden ze structureel geld uit te trekken voor scholing van deze jonge kinderen. “not one penny so far’…De overheid doet helemaal niets. Hij is het geloof in de politiek verloren. Tot een paar jaar geleden was hij actief in het ANC, hij was voorzitter van Young ANC. Het is onbegrijpelijk, zegt hij, mensen die tot de intieme kring van Mandela behoorden en die nu aan de macht zijn en die dan niks anders doen dan hun eigen zakken vullen.
In een klasje zijn de kinderen hun gezichten aan het tekenen. Ik ga erbij zitten en vraag of ik mag kijken. Een meisje laat haar tekening zien en wijst op haar mond en neus. Ik wijs op mijn neus, ‘die is heel anders he?’ Ze kijkt me aan en dan pakt ze voorzichtig mijn grote neus vast. Misschien is ze niet helemaal zeker of ie wel vastzit. Het hele groepje begint te lachen. Ik en ik trek zachtjes aan haar neus. Die zit goed vast.
Een volgende stop is bij de tuinen van de mama’s, Moya we Khaya. Een groep oudere vrouwen is een grote moestuin begonnen. Ze werken er elke dag, sommigen lopen meer dan een uur heen en een uur terug om er te komen. Een hechte gemeenschap waar ieder haar steentje bijdraagt. Xolani heeft het pompsysteem betaald, waardoor er nu permanent water is. Bijzonder genoeg is dit de eerste moestuin in Khayelitsha. Terwijl we helpen met het planten van slabiet, vertelt een mama ons dat ze blij is dat ze elke dag hier mag zijn, vertrouwd, veilig en gezellig. En met spijt vertelt ze dat haar kinderen geen enkele interesse hebben. Ze zijn ‘tiktok’. Voor vertrek maken we een groepsfoto en onder leiding van Xolani en Lali zingen we met de mama’s. De rest van de dag blijven we zingen in de bus over andere onderwerpen en mensen. Gevoel van schoolreisje en een mooie Xhosa-manier om al onze indrukken te verwerken.
We verplaatsen ons naar Houtbay, het Bloemendaal van Amsterdam. Daar is Love in a Bowl, een initiatief van witte mensen om een moestuin te beginnen, waarvan de oogst wordt uitgedeeld in de township van Houtbay. Een weelderige plek langs de rivier, van waar irrigatie plaatsvindt door de tuinen. Beheerder Linda vertelt openhartig over de mooie idealen en de harde werkelijkheid. Mooi is dat dagelijks tientallen mensen te eten krijgen vanuit deze tuin. Hard is dat de steun vanuit de witte gemeenschap beperkt is en dat de bereidheid van zwarte mensen om mee te werken in de tuin minimaal is. Vanuit de township weigeren mensen om hier vrijwilligerswerk te doen. Daarom werken er nu mensen uit Malawi tegen geringe vergoeding. Bizar is mijn eerste gedachte. En dan…Waarom zou je gratis werken voor mensen met geld?
Extra treurig is dat Linda, van Noorse nationaliteit, al meer dan tien jaar hier in Houtbay en met een florerend bedrijf als projectontwikkelaar, nog ieder jaar een verblijfsvergunning moet aanvragen, een ‘dompas’…. Zij voelt geen enkel respect voor wat ze hier bijdraagt aan het land.
Gemengde gevoelens bevangen me, het wringt ergens. En ik zie mijn collega’s, en Lali en Xolani er ook het hunne van denken. Is het de charitas die wringt, het voor de mensen maar niet door mensen. Is het dat hier geen gezamenlijk eigenaarschap is gecreëerd en geen community is gevormd, zoals dat bij de crèche, bij de mama’s, bij Amathuba en bij Bridges juist zo sterk is. Mist het hier aan gedeelde onderliggende waarden; wiens missie is dit eigenlijk. Is het meer ‘giving back’, iets ‘terugdoen’, dan het goede doen?
Wie trekt hier wie aan de neus?
We helpen met het oogsten van groene kolen en het plukken van spinazie en brengen die vervolgens naar mama Debbie in de township. Mama Debbie heeft al twintig jaar een gaarkeuken en kookt dagelijks voor honderden mensen. Terplekke zingen we een aubade voor haar. Ze krijgt tranen in de ogen.
Lees vorige blog:
Lees volgende blog:
*******************************************************************************************************
Day 3: Doing good
Wednesday 1.2.2023
Tourguide Xolani taking us with his bus early in the morning. He does "township trips" for tourists and other interested people. A special guide. He invests what he earns in initiatives in the townships. Today we visit a number of them.
We drive to Khayelitsha, perhaps the second largest township in South Africa, estimates vary from 2 to 4 million residents. As we drive through it, I see an endless sea of corrugated iron roofs, lit up by the sun. In the neighborhood (well ‘neighborhood’, total Amsterdam fits in a couple of times) there is a wide variety of little houses, shacks and whatnot. Street dirt is everywhere. Unlike in Langa, there are many people on the streets. There are small stores, full of bars, with a small dispensary in the middle.
Xolani tells it took him seven years to realize the place where we stop first. A nursery, Ulwazi Educare, a school for children from 2 to 6 years old. A small oasis it appears to be when we are inside behind a high fence. Built with old car tires, a number of classrooms surround a field with artificial grass. The children come from far from the whole township. Parents pay a small contribution. Xolani proudly explains that a second school will soon open, bigger than this one. Many children do not go to school until they are six years old, and then it is impossible to catch up, he explains his choice of investment. "Here we are laying the foundation”. With a lot of understatement, he explains that many politicians stopped by at the nursery in election time to praise the initiative. All they promised to allocate structural funds for the education of these young children. "Not one penny so far"...
The government does nothing at all. He has lost faith in politics. Until a few years ago he was active in the ANC, he was president of Young ANC. It is incomprehensible, he says, people who belonged to Mandela's intimate circle who are now in power and then do nothing but filling their own pockets.
In a classroom, children are drawing their faces on paper. I sit down and ask if I may take a look. A girl shows me her drawing and points to her mouth and nose. I point to my nose, "It's very different, isn't it?" She looks at me and then carefully grabs my big nose. Maybe she's not quite sure if it's attached. The whole group starts laughing. Me too and I gently pull her nose. It is firmly attached.
Another stop is at the garden of the Mama’s, Moya we Khaya. A group of elderly women have started a large vegetable garden. They work there every day, some walking more than an hour to come there and an hour back to get home again. A close-knit community where everyone does her part. Xolani paid for the pumping system, so there is now permanent water. Remarkably, this is the first vegetable garden in Khayelitsha.. As we help plant salad beet, a mama tells us that she is happy to be here every day, in this familiar community, safe and cozy. And with regret, she tells us that her children have no interest at all. They are "tiktok”. Before leaving, we take a group photo and, led by Xolani and Lali, we sing songs with the mamas. The rest of the day we continue singing on the bus about other subjects and people. Feeling like being on a school trip and it is a nice Xhosa way to process all our impressions.
We move to Houtbay, the Bloemendaal of Amsterdam. There is Love in a Bowl, an initiative of white people starting a vegetable garden, the harvest of which is distributed in the township of Houtbay. A lush spot along the river, from where irrigation takes place through the gardens. Manager Linda talks openly about the beautiful ideals and harsh realities. Beautiful is that dozens of people are fed daily from this garden. What is hard is that support from the white community is limited and that the willingness of black people to work in the garden is minimal. From the township, people refuse to volunteer here. Therefore, people from Malawi are now working here for little wages. ‘Bizarre’ is my first thought. And then...Why work for free for people with money?
Extra sad is that Linda, of Norwegian nationality, here in Houtbay for over ten years and with a thriving business as a property developer, still has to apply for a residence permit every year, to get a 'dompas'.... She feels no respect for what she contributes to the country here.
Mixed feelings I get, it falters somewhere. And I see my colleagues, and Lali and Xolani, thinking the same way. Is it the charitas that wrings, for the people but not of the people. Is it that no joint ownership has been created here and no community has been formed, as is so strong at the nursery, at the mamas, at Amathuba and at Bridges. Does it lack shared underlying values too? Whose mission is it. It seems more "giving back", compensate something, than doing good?
Who is pulling whose nose here?
We help harvest green cabbage and pick spinach and then take it to Mama Debbie in the township. Mama Debbie has run a soup kitchen for twenty years and cooks for hundreds of people every day. On the spot, we sing an aubade for her. She gets tears in her eyes.
Read previous blog:
Read next blog: