Een paar weken terug zaten we achter onze wederzijdse beeldschermen en logden in op een zoommeeting van bijna 400 mensen. Toen we ons inschreven voor de bijeenkomst over ‘systemisch leiderschap’, was corona nog ver weg en had niemand kunnen bedenken dat we elkaar digitaal zouden ontmoeten.
Bron van informatie
Een van de thema’s ging over weerstand. Helpt het om in die termen te denken als leider die verandering wil? Moet je je er druk om maken of juist niet, of neem je alleen de weerstand bij sleutelfiguren serieus? Als je wat breder uitzoomt kun je deze weerstand ook zien als bron van informatie. Informatie over waaraan mensen zich gebonden voelen, waaraan ze loyaal zijn. Weerstand tegen verandering is dan geen verzet tegen het nieuwe, maar zorg over het mogelijk verdwijnen van datgene wat waardevol en belangrijk is. Vaak zijn mensen zich hier zelf niet bewust van, maar stuurt deze binding wel hun gedrag.
Corona-onzekerheid
In deze coronatijd zien we veel angst en onzekerheid over hoe het verder zal gaan met onszelf, ons werk en met de samenleving. De optimisten zien in deze crisis misschien juist een kans om al langer gewenste veranderingen door te voeren. Of het nu gaat om meer thuiswerken of de introductie van vergaande duurzaamheidsmaatregelen. Immers ‘never waste a good crisis’.
Maar dit optimisme is wellicht ook een manier om onze angsten te bezweren en deze niet echt aan te kijken. Dat we dingen moeten loslaten waaraan we gehecht zijn en die we belangrijk vinden in ons leven. Het is vermoeiend om je zo te moeten plooien en niet zelf aan het stuur te zitten. Af ten toe worden we daar opstandig en narrig van. Wie luistert er dan?
Vasthouden aan het bekende
Is dat nu wat er gebeurt in organisaties tijdens veranderingsprocessen?
Leiders die vinden dat we ons aan moeten passen aan nieuwe werkelijkheden, of sterker, dat alles anders moet. Medewerkers mogen het vaak aanhoren, het overkomt ze en ze moeten mee. Niet zo gek dat medewerkers zich soms verloren voelen, zich niet gehoord weten, want ze deden wel belangrijke dingen. Is zoals het tot nu toe ging opeens niet meer goed genoeg? Medewerkers houden zich dan juist vast aan wat ze kennen. Al snel wordt het gedrag dat hierbij hoort gezien als weerstand.
Ruimte bieden
Wat als we in staat zijn dit gedrag te zien als informatie en op zoek gaan naar de onderliggende binding en loyaliteit? Als we kunnen erkennen dat verandering ook verlies kan betekenen van zaken die voor mensen van waarde zijn. Dan kunnen we ruimte bieden aan het afscheid en de rouw die ook bij een wezenlijk veranderingsproces horen. In het organiseren van een afscheidsproces krijgen medewerkers de ruimte om zelf meer aan het stuur te zitten.
Wij mensen willen best anders en we kunnen het ook best wel, maar we willen ook begrepen worden en erkend in onze zorgen om een onbekende en onzekere toekomst in te gaan. En een klein beetje tijd om het oude los te kunnen laten. Net zoals wij even moesten slikken dat we die bijna 400 andere deelnemers bij onze bijeenkomst alleen maar virtueel konden ontmoeten.
Nieuw perspectief
De coronacrises (gezondheid, economie, klimaat) vragen naar onze mening om fundamentele verandering. Om het moeten loslaten van wat we gewend zijn en waaraan we gehecht zijn. Deze tijd vraagt wellicht meer om leiders die ook ruimte bieden aan bezinning en rouw, dan om leiders die direct het oude weer willen herstellen of juist meteen over op de snelle vervanging daarvan. Pas dan ontstaat er ruimte voor het maken van nieuwe verhalen en een nieuw perspectief voor onze samenleving.
Jaap Storteboom
Cisca Ansem
Comments